Recentlyakynda käbir adamlara bu kesel bilen maýmyn wirusynyň nädip ýokaşandygy ýa-da nädip ýaýrandygy belli däl
Diňe Angliýada onlarça hasabat bilen dünýäde has köp adam maýmyn keseli ýüze çykaryldy. Angliýanyň Saglygy goraýyş gullugynyň (UKHSA) habaryna görä, maýmyn wirusynyň ýurduň ilatyna näbelli ýaýrandygy barada öňki subutnamalar bar. Monkeypox-da bar öýdülýär. Merkezi we Günbatar Afrikadaky gemrijilerden döräp, adamlara birnäçe gezek ýokaşdy. Afrikanyň daşyndaky ýagdaýlar seýrek we şu wagta çenli ýokaşan syýahatçylara ýa-da daşary ýurtlardan getirilen haýwanlara degişlidir.
7-nji maýda Nigeriýadan Beýik Britaniýa gidýän adamyň maýmyn keseline ýolugandygy habar berildi. Bir hepde soň häkimiýetler Londonda birinjisi bilen baglanyşykly bolmadyk başga-da iki hadysany habar berdiler. Recentlyakynda bu kesel bilen kesellänleriň azyndan dördüsi Öňki üç hadysa bilen belli bir gatnaşygy ýokdy - ilatyň arasynda näbelli ýokanç zynjyry görkezýär.
Bütindünýä saglygy goraýyş guramasynyň habaryna görä, Angliýadaky ähli ýokaşan adamlar ýumşak bolýan we adatça bejergisiz çözülýän wirusyň Günbatar Afrika bölümine şertnama baglaşdylar. Infectionokançlyk gyzzyrma, kelle agyry, ekstremitler we ýadawlyk bilen başlaýar. Adatça, soň bir-üç günüň içinde çişiň döremegine sebäp bolýan çişikler we pustulalar bilen birlikde dökülme döreýär.
UCLA meýdan saglygy mekdebiniň epidemiologiýa professory Anne Limoýne: "Bu üýtgeýän bir waka" -diýdi. Kongo Demokratik Respublikasynda ençeme ýyl bäri maýmynlary öwrenýän Rimoiniň köp soraglary bar: Keseliň haýsy tapgyrynda? Adamlara wirus ýokaşýarmy? Bu hakykatdanam täze ýagdaýlarmy ýa-da köne hadysalar ýaňy ýüze çykaryldy? Bularyň näçesi esasy hadysalar - haýwanlar bilen baglanyşykda ýüze çykýan ýokançlyklar? Bularyň näçesi ikinji derejeli ýa-da adama degişlidir? Syýahat taryhy näme? ýokaşan adamdan? Bu hadysalaryň arasynda baglanyşyk barmy? "Meniň pikirimçe anyk bir zat aýtmak entek ir" -diýdi.
UKHSA-nyň maglumatlaryna görä, Angliýada ýokaşan adamlaryň köpüsi erkekler bilen jyns gatnaşykda bolan we Londonda bu kesel bilen kesellän erkeklerdir. Käbir bilermenler ýokaşmagyň jemgyýetde bolup biljekdigini, şeýle hem beýleki adamlar, şol sanda maşgala agzalary ýa-da ýakyn aragatnaşyk arkaly bolup biljekdigini çaklaýarlar. Wirus burnundaky ýa-da agzdaky damjalar arkaly ýaýraýar. Şeýle hem pustulalar ýaly beden suwuklyklary we onuň bilen gatnaşyga girýän zatlar arkaly ýaýrap bilýär. Şeýle-de bolsa, hünärmenleriň köpüsi ýokaşmak üçin ýakyn aragatnaşyk gerek diýýärler.
UKHSA-nyň baş lukmançylyk geňeşçisi Sýuzan Hopkins, Angliýada bu toparlaryň seýrek we adaty däldigini aýtdy. Häzirki wagtda bu edara ýokaşan adamlaryň aragatnaşyklaryny yzarlaýar. 1980-nji ýyllaryň başynda we 2010-njy ýyllaryň ortalarynda Kongo Demokratik Respublikasynyň maglumatlary Şol döwürde täsirli köpeliş sanlary degişlilikde 0,3 we 0,6 boldy - bu wirus ýokaşan her bir adamyň bu toparlarda ortaça bir adama ýokaşandygyny aňladýar - belli bir şertlerde adamyň yzygiderli ýaýramagynyň subutnamasy bar. adam. Entek aýdyň bolmadyk sebäplere görä ýokançlyklaryň we wiruslaryň sany ep-esli artýar - şonuň üçin maýmynlar global howp bolup durýar.
Hünärmenler ýagdaýyň ösýändigi sebäpli giňden ýaýran halkara wirusyna aladalanma bildirdiler. "Europeewropada ýa-da Demirgazyk Amerikada has uly epidemiýanyň bolup biljekdigi barada alada etmeýärin" -diýdi Tropiki Milli Mekdebiň dekany Piter Hotez. Baýlor lukmançylyk kollejinde lukmançylyk. Taryhy taýdan wirus esasan haýwanlardan adamlara ýokaşýar we adamdan adama ýokaşmagy adatça ýakyn ýa-da ýakyn aragatnaşyk talap edýär. Bu COVID ýaly ýokaşmaýar, mysal üçin ýa-da ýokanç däl çüýşe keseli "-diýdi.
Onuň aýtmagyna görä has uly mesele, wirusyň Kongo Demokratik Respublikasynda, Nigeriýada we Günbatar Afrikada haýwanlardan, ähtimal gemrijilerden ýaýramagydyr. SARS we COVID-19 sebäp bolýan we häzirki maýmynlar ýaly koronawiruslar - bu haýwanlardan adamlara ýaýran deňsiz-taýsyz Zunozalar "-diýdi Hotez.
Maglumatlaryň ýeterlik däldigi sebäpli maýmynlardan ölýän ýokaşan adamlaryň paýy belli däl. Belli töwekgelçilik toparlary immuniteti ýokaşan we çagalar bolup, göwrelilik döwründe ýokaşma göwreliligiň döremegine sebäp bolup biler. Wirusyň Kongo basseýn şahasy üçin käbir çeşmeler ölüm derejesini görkezýär. 10% ýa-da ýokary dördüsi immun ulgamyny gowşatdy.
Maýmyn zäheriniň bejergisi ýok, ýöne wirusa garşy dermanlar cidofowir, brindofowir we tekowir ýoldaşy bar. Şeýle wirus kesellerinde ýüze çykýan kynçylyklar. Maýmyn keseli keseliniň başynda maýmyn we çüýşe sanjymlary ýa-da sanjym edilen adamlardan alnan antikor serişdeleri bilen bu keseli ýeňilleşdirip bolar. ABŞ ýakynda sanjymyň millionlarça dozasyny 2023 we 2024-nji ýyllarda öndürmegi buýurdy. .
Angliýada ýüze çykan hadysalaryň sany we Afrikanyň daşyndaky adamlaryň arasynda dowamly ýaýramagynyň subutnamasy wirusyň özüni alyp barşyny üýtgedýändigini görkezýär. Rimoin we kärdeşleri tarapyndan geçirilen gözleg Kongo Demokratik Respublikasynda keselleriň sanynyň bolup biljekdigini görkezýär. 1980-nji ýyllardan 2000-nji ýyllaryň ortalaryna çenli 20 esse ýokarlandy. Birnäçe ýyldan soň Günbatar Afrikanyň birnäçe ýurdunda wirus gaýtadan ýüze çykdy: mysal üçin Nigeriýada 2017-nji ýyldan bäri 550-den gowrak şübheli hadysa ýüze çykdy, şolardan has köp 240 adamyň, şol sanda 8 adamyň ölendigi tassyklandy.
Näme üçin häzir has köp afrikaly wirus ýokaşýarka, syr bolup galýar. Günbatar Afrikada we Kongo Demokratik Respublikasynda müňlerçe adamyň ýokaşan Ebola epidemiýasyna sebäp bolan faktorlar rol oýnap biler. Hünärmenler ilatyň köpelmegi we ilatly nokatlar ýaly faktorlara ynanýarlar tokaýlaryň golaýynda, şeýle hem ýokaşan haýwanlar bilen gatnaşygy artdyrmak haýwan wiruslarynyň adamlara ýaýramagyny goldaýar. Şol bir wagtyň özünde ilatyň gürlügi, has oňat infrastruktura we syýahat köp bolmagy sebäpli wirus adatça has çalt ýaýraýar we halkara ýaýramagyna sebäp bolup biler. .
Günbatar Afrikada maýmynlaryň ýaýramagy wirusyň täze haýwan öýünde ýüze çykandygyny hem görkezip biler. Wirus birnäçe gemrijiler, maýmynlar, doňuzlar we garynjalar ýaly dürli haýwanlara ýokaşyp biler. Fectokanç haýwanlara ýaýramak aňsat. beýleki haýwanlar we adamlar - we Afrikanyň daşyndaky ilkinji wirus şu boldy. 2003-nji ýylda wirus Amerikanyň gemrijileri arkaly Amerikanyň Birleşen Ştatlaryna girdi, bu bolsa öz gezeginde öý haýwanlary hökmünde satylýan ýyrtyjy itlere ýokaşdy. Şol wirus wagtynda onlarça adam ýurtda maýmyn ýokaşdy.
Şeýle-de bolsa, maýmyn keseliniň häzirki ýagdaýynda iň möhüm hasaplanylýan faktor, tutuş dünýäde mör-möjeklere garşy sanjymlaryň azalmagydyr. Çiçeklere garşy sanjym maýmynlara ýokaşmak mümkinçiligini takmynan 85% azaldar .Höne muňa garamazdan, sanjym edilmedik paý. Çigildem sanjym kampaniýasy gutaraly bäri adamlar yzygiderli ýokarlandy, maýmynlaryň adamlara ýokaşmagyna has duýgur boldy. Netijede, ähli ýokanç keselleriň adamdan adama ýokaşmagy 1980-nji ýyllaryň üçden birinden üçe çenli ýokarlandy. Sanjymlaryň azalmagyna sebäp bolýan başga bir faktor, maýmyn ýokançlygy bilen ýokaşan adamlaryň ortaça ýaşynyň sany bilen köpelmegidir. Çiçek sanjym kampaniýasy gutaraly bäri.
Afrikaly hünärmenler maýmynlaryň sebitdäki endemiki zoonotik keselden dünýä derejesinde ýokanç kesele öwrülip biljekdigini duýdurdylar. Wirus bir wagtlar garynjalar tarapyndan basylyp alnan ekologiki we immunitetini dolduryp biler diýip, Nigeriýa Amerikan uniwersitetiniň Malaçi Ifeanyi Okeke we kärdeşleri ýazdy 2020 kagyz.
"Häzirki wagtda maýmynlaryň ýaýramagyny dolandyrmak üçin global ulgam ýok" -diýip, Nigeriýaly wirolog Oýewale Tomori geçen ýyl "Söhbet" gazetinde çap edilen söhbetdeşlikde aýtdy. UKöne UKHSA-nyň habaryna görä, häzirki wirusyň epidemiýa öwrülmegi gaty ähtimal. Angliýa. Iňlis halky üçin şu wagta çenli töwekgelçilik pesdi. Indi bu edara has köp iş gözleýär we beýleki ýurtlarda şuňa meňzeş maýmyn toparlarynyň bardygyny ýa-da ýokdugyny anyklamak üçin halkara hyzmatdaşlary bilen işleşýär.
Rimoin: "casesagdaýlary kesgitlänimizden soň, hakykatdanam jikme-jik derňew geçirmeli we yzarlamaly bolarys, soň bolsa bu wirusyň ýaýramagyna garşy göreşmek üçin käbir yzygiderlilik etmeli bolarys" -diýdi. Saglygy goraýyş edaralary birneme öň duýdular. "Garaňkyda elçyrany ýaksaňyz, bir zat görersiňiz" -diýdi.
Rimoin, alymlaryň wiruslaryň ýaýramagyna düşünýänçä, "öňden bilýänlerimizi dowam etdirmeli, ýöne kiçigöwünlilik bilen bu wiruslaryň hemişe üýtgäp we ösüp biljekdigini ýadyňyzdan çykarmaň" -diýdi.
Iş wagty: Maý-25-2022